Mamlakatimizda yoshlar bilan ishlash masalasi hamisha davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘lib kelgan. Chunki yurtimizda yoshlar Yangi O‘zbekistonni barpo etishning asosiy manbai sifatida qaralyapti. Bugungi yigit va qizlar ijtimoiy jarayonlarda faol ishtirok etishga, jamiyatdagi ma’naviy-ruhiy vaziyatni shakllantirishga qodir bo‘lgan ijtimoiy-demografik kuchdir. Biroq yoshlar bunday ahamiyatli ijtimoiy vazifalarni bajaradigan qudratga aylanishi uchun jamiyatda, avvalo, ular bilan ishlashning zamonaviy va samarali tizimi mavjud bo‘lmog‘i darkor.
Prezident Shavkat Mirziyoyev raisligida 11-aprel kuni yoshlar siyosati sohasidagi ishlar natijadorligini oshirish chora-tadbirlari yuzasidan o‘tkazilgan videoselektor yig‘ilishida ham ana shu mavzularga alohida e’tibor qaratildi.
Ta’kidlash kerakki, mamlakatimizda 30 yoshgacha bo‘lgan yoshlar 19 milliondan ortiq yoki aholining 55 foizini tashkil qiladi. Mehnat bozoriga har yili 600 ming yoshlar kirib kelayotgan bo‘lsa, kelgusi 10 yilda bu raqam 1 millionga yetadi. Shu bois yoshlarga sifatli ta’lim berish, kasb-hunarga o‘qitish va bandligini ta’minlash davlatimizning doimiy diqqat markazida. Bu ishlarni mahallada tashkil etish bo‘yicha yurt rahbarining tashabbusi va qarori bilan vertikal boshqaruv tizimi yaratildi. 9 ming 500 ta mahallaga fidoyi va tashabbuskor yoshlar yetakchilari tayinlandi. Bu tizim orqali yoshlarga 100 dan ortiq imkoniyatlar yaratildi, ularni manzilli qo‘llab-quvvatlash yo‘lga qo‘yildi.
Xususan, o‘tgan yilning o‘zida yoshlar tadbirkorligi uchun 4 trillion so‘m kredit berilib, 150 mingta loyiha ishga tushirildi, 325 mingta ish o‘rni yaratildi. 43 ming gektar ekin maydoni ajratilib, 435 ming yoshlar bandligi ta’minlandi. 32 mingdan ziyod yoshlarga subsidiya orqali asbob-uskuna, mehnat qurollari va kompyuter olib berildi.
Ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha ham ko‘p ishlar qilinmoqda. Jumladan, o‘tgan yili 130 ming talabaga 1 trillion 700 milliard so‘m ta’lim krediti berildi, xotin-qizlarning magistraturada o‘qishi bepul bo‘ldi. 53 ming nafar ehtiyojmand talabaga kontrakt pullari, 15 mingdan ziyod yoshlarga harbiy xizmat va 13 ming nafariga chet tillari bo‘yicha imtihon xarajatlari to‘lab berildi. 81 ming talabaga uy-joy ijarasi to‘lovi ajratildi. “Yoshlar daftari” orqali 300 ming yoshlarga qariyb 600 milliard so‘mlik yordam ko‘rsatildi. Lekin bu borada dolzarb masalalar hali ham ko‘p. Bugungi kunda yurtimizda 722 ming nafar rasman ishsiz yoshlar bor. Bu sohadagi ishlarni yanada aniq va manzilli tashkil etish maqsadida 14 yoshdan 30 yoshgacha bo‘lgan 9 million nafar o‘g‘il-qiz alohida e’tiborga olindi. Bunda birinchi marta 25 ta vazirlik va idora ma’lumotlari o‘zaro uyg‘unlashgan elektron bazaga jamlandi. Barcha yoshlarning ijtimoiy ahvoli, qobiliyati va qiziqishlari o‘rganilib, “mahalladan vazirlikkacha” tizimida ishlash choralari belgilab olingan.
Yig‘ilishda, avvalo, ishsiz, norasmiy sektorda band bo‘lgan va chet elga ishlagani ketgan yoshlar masalasiga alohida e’tibor qaratildi. Davlatimiz rahbari bu borada ko‘plab yangi tashabbuslarni ilgari surdi. Birinchidan, yoshlar bandligini ta’minlash uchun, avvalo, ishga qabul qilish tizimini qayta ko‘rib chiqish kerakligi ta’kidlandi. Misol uchun, hozirda 103 mingdan ortiq tashkilotlarda 254 ming bo‘sh ish o‘rni bor. Lekin, o‘tgan yili oliy ta’limni bitirgan 6 mingdan ortiq, kollej va texnikumni tamomlagan 30 ming nafar yigit-qiz ish topa olmagan. Shu bois endi har bir vazirlik o‘z tarmog‘idagi kasblarga malaka talabini o‘zi belgilaydi. Shuningdek, vazirliklar oliy va o‘rta maxsus ta’limga buyurtma beribgina qolmay, ularning o‘quv dasturlarini birga ishlab chiqadi.
Ma’lumki, 2021 yilda 25 yoshgacha bo‘lgan yoshlarni ishga olgan korxonalarga ijtimoiy soliqni qaytarib berish amaliyoti joriy qilingan edi. O‘tgan davrda bundan 9 mingdan ziyod korxona foydalandi hamda 100 ming yoshlar bandligi ta’minlandi. Davlatimiz rahbari bu ijobiy tajriba muddatini yana ikki yilga uzaytirish bo‘yicha ko‘rsatma berdi.
Ikkinchidan, “Yangi O‘zbekiston yoshlari tashabbuslari” jamg‘armasi va elektron platformasi tashkil qilinishi belgilandi. Jamg‘armaga 100 million dollar yo‘naltirilib, bu mablag‘lar iqtidorli yoshlarning eng yaxshi g‘oya, startap va loyihalariga qulay va yengil shartlarda, zarur bo‘lsa foizsiz ajratiladi. IT-parklar bo‘yicha tajribadan kelib chiqib, hududlarda “Kreativ park”lar ham tashkil etiladi. Ularga IT-park rezidentlariga berilgan imtiyoz va yengilliklar qo‘llanadi.
Uchinchidan, “Yoshlar daftari” jamg‘armasi mablag‘lari ham ko‘proq kasb o‘rgatishga, bandlikni ta’minlashga xizmat qilishi kerakligi ta’kidlandi. Shu bois endi bu jamg‘arma orqali turdosh xizmatlardan bir vaqtning o‘zida foydalanish imkoniyati yaratilishi belgilandi. Davlat ko‘magiga muhtoj yoshlar har bir vazir va uning o‘rinbosarlari, viloyat, tuman va shahar hokimlari, sektor rahbarlari, rektorlar, Milliy gvardiya va harbiy qism komandirlariga nomma-nom biriktirildi. Ular o‘z himoyasidagi o‘g‘il-qizlarning kasb-hunar o‘rganishiga, kredit, subsidiya va kafillik olish orqali bandligiga ko‘maklashadi.
To‘rtinchidan, yoshlarning bo‘sh vaqtini mazmunli tashkil etish masalalariga ham to‘xtalib o‘tildi. Yaqinda 100 mingdan ortiq yoshlar o‘rtasida o‘tkazilgan so‘rovnomada ular mahallasida sport bilan shug‘ullanishga sharoit hamda ko‘ngilochar maskanlar yetishmasligini bildirgan. Shu bois, birinchi bosqichda viloyat markazlarida, keyinchalik tumanlarda kecha-yu kunduz ishlaydigan yoshlar sayilgohlari tashkil etish vazifasi qo‘yildi. Ularda sport, kibersport va intellektual o‘yinlar, kitobxonlik, karaoke uchun sharoitlar ko‘zda tutiladi. Shuningdek, har bir tumanda “Yoshlar sayli” va ijod ko‘chalari, oliy o‘quv yurtlarida sport ligalari, kovorking va teatr studiyalari tashkil qilinadi.
Beshinchidan, bugungi kunda 1,5 million yoshlar bo‘sh vaqtini chet tili o‘rganishga bag‘ishlamoqda. Ularning bu intilishlari rag‘batlantirilib, xususiy markazlarda til o‘rganish xarajatlariga subsidiyalar ajratiladi. Maktablarda to‘garaklarni jihozlash va murabbiylarni qo‘llab-quvvatlash, “Barkamol avlod” bolalar markazlari samaradorligini oshirish bo‘yicha topshiriqlar berildi. Yoshlar o‘rtasida “Kasb-hunar olimpiadalari” tashkil qilinadi.
Oltinchidan, bugungi globallashuv davrida yoshlar tarbiyasi va ongiga tahdidlar tobora kuchaymoqda. Afsuski, ma’naviy targ‘ibotning qamrovi va ta’sirchanligi pastligi, yoshlarning qiziqishlari inobatga olinmayotgani bu boradagi ishlar samaradorligini kuchaytirishni taqozo etmoqda. Shu bois Ma’naviyat va ma’rifat markazi faoliyatini takomillashtirish, yoshlarni mafkuraviy tahdidlardan himoya qilib, ularga sog‘lom fikr beradigan manbalarni ko‘paytirish zarur. Umuman, bu sohadagi davlat siyosatini samarali tashkil etishga qaratilgan “Yangi O‘zbekiston yoshlari” dasturini ishlab chiqish, qonunchilikni o‘zgartirish vazifalari belgilandi. Shunday ekan, yoshlar bilan ishlash barcha rahbarlarning, keng jamoatchilikning, butun jamiyatimizning eng ustuvor vazifasi ekanligini unutmasligimiz kerak.
Umuman, mamlakatimizda yoshlar bilan ishlash va ularni har tomonlama qo‘llab-quvvatlashga davlat siyosati darajasida qaralayotgani, davlatimiz rahbari o‘z nutqlarida yoshlar bandligini ta’minlash haqida qayta-qayta to‘xtalayotgani ham bejiz emas. Zero, yoshlar bizning asosiy tayanchimiz va suyanchimiz. Ular puxta bilim hamda daromad manbaiga ega bo‘lsa, yurt taraqqiyotiga o‘z hissasini qo‘shadi, jamiyat rivoji uchun xizmat qiladi.
Oybarchin Abdullayeva,
Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati,
O‘zXDP fraksiyasi a’zosi.