Маълумки, ҳар қандай жамият ривожланиши учун тўсиқ бўлаётган ғовларни бартараф қилиш ва унга курашиш муҳим устувор йўналиш ҳисобланади.
Жамият ривожи учун энг катта ғов–бу Коррупция эканлигини тан олишимиз керак. Агар, тарихга назар ташласак, коррупциянинг илдизлари жуда олис тарихга бориб тақалиб, у билан инсоният азалдан курашиб келиб, ушбу иллатдан батамом халос бўлишнинг усули хозиргача топилмаган.
Шу аснода, бугунги кунда коррупция иқтисодиётимизни самарали ривожланиши учун катта тўсиқ бўлувчи омил бўлиб, унинг иқтисодиётга етказаётган зарари миқдори жуда ҳам катта. “Коррупция ҳар қандай давлатнинг миллий ҳавфсизлигига таҳдид ҳисобланиши, коррупция даражаси қанча юқори бўлса, давлат шунча қашшоқ бўлади” деган таъкид исбот талаб қилмаса керак.
Ўзбекистон Республикаси Президентнинг 2019 йил 29 декабрь куни Олий Мажлисга ва Ўзбекистон халқига қилган Мурожаатномасида жамиятимизда коррупция иллати ўзининг турли кўринишлари билан тараққиётимизга ғов бўлаётганлигини айтиб, Ўзбекистонда коррупцияга қарши курашувчи мустақил органни ташкил қилиш масаласини илгари суриши ҳамда сиёсий иродаси туфайли мамлакатимиз тараққиётнинг янги босқичида бу иллатга қарши курашнинг энг самарали усулларини мужассам этган “Ўзбекистон Республикасида коррупцияга қарши курашиш тизимини такомиллаштириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармони қабул қилиниши коррупцияга қарши курашиш борасида зарур ҳуқуқий қадамлардан бўлиб, ушбу Фармон билан Коррупцияга қарши курашиш агентлиги ташкил этилди ҳамда унинг коррупцияга қарши курашиш ва уни олдини олиш борасида бир қатор вазифалар белгилаб берилди.
Жорий йилнинг 3 февраль куни “2017–2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини “Ёшларни қўллаб-қувватлаш ва аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш йили”да амалга оширишга оид Давлат дастури тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Президенти Фармони қабул қилинди.
Фармон билан “Е-Антикоррупция” лойиҳасини амалга ошириш белгиланиб, мазкур лойиҳа доирасида:
- давлат органлари ва ташкилотлари томонидан киритилган коррупциявий омилларни бартараф этиш бўйича таклифларни кўриб чиқиш, соҳа ва тармоқлар кесимида чуқур таҳлиллар ва жамоатчилик сўровларини ўтказиш натижасида “Коррупцияга мойил бўлган муносабатлар электрон реестри”ни шакллантириш;
- “Коррупцияга мойил бўлган муносабатлар электрон реестри”га мувофиқ ҳар бир коррупциявий омилни биринчи навбатда рақамлаштириш (электрон навбат, аукцион ва бошқа замонавий усуллар), очиқликни таъминлаш, жамоатчилик назорати каби воситалар орқали бартараф этиш бўйича таклифларни экспертлар ва фуқаролик жамияти институтлари вакиллари орасида кенг муҳокамадан ўтказган ҳолда ишлаб чиқиш;
- амалга оширилаётган чора-тадбирларнинг натижадорлигини ва коррупциявий омилларни бартараф этишга таъсирини жамоатчилик фикрини ўрганган ҳолда баҳолаш ва эълон қилиш бўйича давлат органларининг аниқ вазифалари белгилаб берилди.
Шу билан бирга, Фармонда уч ой муддатда “Е-Антикоррупция” лойиҳасини амалга ошириш механизмлари ҳамда коррупцияга мойил бўлган муносабатларни бартараф этиш бўйича комплекс чора-тадбирлар дастурини назарда тутувчи Ўзбекистон Республикаси Президенти қарори лойиҳасини ишлаб чиқиш ҳам назарда тутилди.
Давлат раҳбарининг юқоридаги ҳужжати билан икки ой муддатда очиқ эълон қилиниши лозим бўлган маълумотлар рўйхатини кенгайтириш, шу жумладан, давлат харидлари ва инвестиция лойиҳалари доирасида ҳамда рухсат этиш хусусиятига эга ҳужжатларни бериш бўйича ташкил этиладиган тендер ва танлов комиссияларининг таркиби, давлат активларининг олди-сотди ва давлат-хусусий шериклик лойиҳалари жараёнлари иштирокчилари, солиқ ва бошқа имтиёзлар олувчилар каби маълумотларни очиқ эълон қилиш бўйича таклифлар ишлаб чиқилиши белгиланди.
Яна бир муҳим жихати шуки, Фармон билан тасдиқланган Давлат дастурининг бир нечта бандлари давлат органлари фаолиятини очиқлиги ва шаффолигини таъминлаш ва бу орқали коррупцияни олдини олишга қаратилган.
Жумладан, давлат дастурининг 7-бандида Давлат фуқаролик хизматида кадрларни танлаш, уларнинг малакасини ошириш ва фаолиятини баҳолаш бўйича самарали ва очиқ тизимини жорий қилиш белгиланган бўлиб, 13-бандида очиқ эълон қилиниши лозим бўлган маълумотлар рўйхатини кенгайтириш, давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари очиқлиги концепциясини ишлаб чиқиш, ҳар йил якунлари бўйича давлат ҳокимияти ва бошқаруви оргналарининг очиқлик индексини аниқшлаш, давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари томонидан ўз веб сайтларига жойлаштириладиган ахборотни янгилаб бориш даврийлиги муддатини қайта кўриб чиқишни назарда тутувчи норматив-ҳужжат лойиҳаларини ишлаб чиқиш белгиланди.
Мазкур тадбирлар Давлат дастурига киритилиши бежиз эмас, чунки бюджет маблағларидан оқилона ва самарали фойдаланиш, бу жараёнда манфаатлар тўқнашуви юзага келиши мумкин бўлиб, маблағ эгаси (мансабдор шахс) ва маблағ олувчининг муносабатларини шаффофлиги таъминлаш ва бунда коррупциядан ҳоли бўлган муносабатларни шакллантиришга қаратилган доимий ва тизимли назорат ўрнатилсагина, ижобий натижаларга эришиш мумкинлиги ҳисобга олинган.
Ўз навбатида Фармон билан давлат органлари фаолиятини очиқлиги ва ошкоралигини таъминлаш ҳамда давлат органларини фаолиятини рақамлаштиришга алоҳида урғу берилиши мамлакатимизда коррупцияга қарши курашиш ва уни олдини олиш борасида янги замонавий усулларни қўллаш ва чуқур таҳлилларга асосланган тизимни яратишга қаратилганига гувоҳи бўлишимиз мумкин.
Бу жараёнда биз депутатлар бу борада белгиланган вазифаларни ижросини сўзсиз таъминлаш учун зарур ҳуқуқий механизмларни яратишда ташаббус қилишимиз ва Давлат дастури ижросини таъминлашга қаратилган таъсирчан парламент назоратини олиб боришимиз лозим бўлади.
Аваз Ўринбоев,
Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутати,
Коррупцияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитаси аъзоси.